Tego, że lasy otaczająca wieś Sławoborze mogą kryć taką sensację, właściwie nikt się nie spodziewał. Informację podsunęła wzmianka w książce „Der Kolberg-Körliner Kreis. Die Geschichte seiner Städte und Ortschaften” Johannesa Courtoisa z 1909 roku. W publikacji odnotowano również zapomniane obecnie nazwy lokalne pól: Alt Stadt i Hospital, wyraźnie nawiązujące do dawno przebrzmiałej świetności miejscowości. Archeolodzy podchwycili trop i ruszyli w teren. Pomogli leśnicy, którzy opierając się na swojej znajomości lasów oraz starych map, wskazali archeologom miejsce, w którym mogły znajdować się „pozostałości archeologiczne”. Wyprawa dała spektakularne efekty.

– Wraz z Marcinem Krzepkowskim zlokalizowaliśmy zachowane fosy i wały otaczające obszar o powierzchni 6,5 ha. Ustalono, że obiekt ten stanowi pozostałości średniowiecznego miasta Stolzenberg, lokowanego przez biskupów kamieńskich w XIII–XIV w., a istniejącego jeszcze w początkach XVII w. – opowiada Andrzej Kuczkowski, archeolog z Koszalina, jeden ze współautorów odkrycia.

Kataklizm wojenny

Dziś Sławoborze to niewielka wieś. Stolzenberg było zaś sporym miastem, nie odbiegającym powierzchnią od okolicznych ośrodków: Karlina, Świdwina, Białogardu. Jak to się stało, że zniknęło z powierzchni ziemi, zarosło lasem, a pamięć o nim zupełnie się zatarła? – Nie wiemy dokładnie, kiedy miasto powstało. Wiemy za to mniej więcej, dlaczego przestało funkcjonować. Sprawiła to wojna trzydziestoletnia. Pomorze było wówczas wyludnione i spustoszone, uprawy zniszczone, miasta spalone. Inne ośrodki jakoś dały radę przetrwać ten kataklizm i po dziesięcioleciach odtworzyć swój stan, ale to miejsce zostało opuszczone. Mamy wykazy, jak dużą powierzchnię zajmowały tereny miejskie. W ciągu 3–4 lat z 12 łanów zmniejszyło się 6-krotnie, do 2 łanów – opowiada badacz.

Już wstępne badania dostarczyły świetnie zachowanych artefaktów: średniowiecznych, z epoki brązu, związanych ze skandynawskimi Gotami, pozostałości po bitwie z 1762 r., a także depozyt wojenny z 1945 r. – żywność schowana w kankach po mleku. Identyfikacja miasta i prowadzone badania archeologiczne zostały zaś ogłoszone najważniejszym odkryciem archeologicznym w Polsce dokonanym w 2020 r. w plebiscycie czasopisma „Archeologia Żywa”. – Znalezienie zanikłego miasta to naprawdę rzadka rzecz. Tym bardziej że jego struktury – fosy czy wały – są nadal doskonale widoczne. Jakby zatrzymał się czas – podkreśla A. Kuczkowski.